De laatste wereldoorlog

De dingen van beneden en de woorden van boven. Negentig jaar na de Eerste Wereldoorlog, zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog, ontvouwt zich de Laatste Wereldoorlog. De nieten van Europa Wat is er allemaal niet in Europa? Waar zijn de leegtes, de onzalige 'nieten' van Europa, de nieuwe kleren van de Europese keizer? Ze zijn maar al te gemakkelijk aan te wijzen. We komen ook nog wel terecht op de spookverhalen over Europa; die zijn er ook, en die zijn soms moeilijker te verifiëren. Maar deze nieten zijn een harde en onloochenbare werkelijkheid. Ten eerste: de afwezigheid van een volk. Democratie vereist een demos, een volk, en zoiets is er helemaal niet in Europa. Hoeveel Europese feesten zijn er eigenlijk? vraagt de filosoof Verbrugge. Wie wil er voor Europa sterven? Er is niets van de heldenmoed die de Duitsers zingend op weg liet gaan naar het slagveld, in 1914. We weten niet eens waar we het over hebben, en voorzover de inhoud überhaupt ter sprake komt, worden we het niet eens over een Europese identiteit. Niemand maakt zich dan ook druk over Europa, zo lijkt het momenteel. Het voornaamste kenmerk van de discussie over de Europese grondwet is het gebrek aan discussie daarover. Toen wij, ik herinner het me zeer helder, op de middelbare school een postzegelclub oprichtten, deden we ons best om (hoe primitief ook) statuten en reglementen vast te stellen. In het toch éven een beetje grotere verband van de Europese Unie kun je ook zonder, kennelijk. Alle partners konden wel leven met een handtekening op verder vrijwel oningevulde papieren. De onvermijdelijke oorlog om je hart 'Ze kunnen niet binnen in je komen', had Winston Smith gedacht. Maar ze konden wel binnen in hem komen. De laatste zin van George Orwells 1984 luidt: Hij had Grote Broer lief. Zover kan het komen met een mens: dat de laatste verschansing van je hart bezwijkt. Winston had zijn geliefde Julia verraden, en daarmee zijn eigen ik prijsgegeven, en daarmee was alles verloren. 'Bewaar uw hart boven alles wat te bewaren is, want van daaruit zijn de uitgangen van het leven', zei de wijze Salomo (Sp4:23). Daarom wordt de centrale, beslissende slag gestreden: om mensenharten. Om het centrale meet- en regelcentrum waar in de levens van zes miljard mensen de beslissingen vallen. Laat niemand denken dat het voldoende is als de profetie'n in vervulling gaan, als Christus zijn koningschap op aarde op Zich neemt, de vijanden verslagen worden, Jeruzalem de voetbank van Christus' voeten wordt. Je zal het toch maar meemaken, dat dat alles gebeurt, en je maakt er niets van mee. Zoals de officier uit Israëls leger, die het profetische woord van Elisa tijdens het beleg van Samaria niet serieus nam, en die erbij stond toen de rijke voedselrantsoenen werden uitgedeeld, maar het volk vertrapte hem in de poort, zodat hij stierf (2Kn5). Het gaat, zeker, nog steeds om de rechte leer van de Schrift - maar dat is niet voldoende. Nog steeds is, dat is zeker waar, de vraag naar de Kerk van groot belang - maar daar red je het niet mee. Onveranderd blijven de vragen overeind ten aanzien van politiek, cultuur en maatschappij, maar dat zijn niet de laatste vragen. De allerlaatste vraag gaat over ons hart. Wat is de laatste vraag die Jezus te midden van zijn discipelen neerlegt? Johannes beschrijft de geschiedenis, Petrus is degene die wordt aangesproken, en alle discipelen zitten eromheen. Behalve Judas, want die was al gesneuveld op het slagveld van dezelfde geestelijke strijd. Petrus niet, bijna wel, maar toch niet. En juist daarom kon Jezus aan hem die vraag stellen. Driemaal. Hou je van Mij? Dat is de vraag naar het centrum van je leven. Geen vraag gaat zo diep. Geen antwoord moet van zo diep weg komen. Als iemand denkt dat dit zo simpel is als een zondagsschoollesje: jawel. Maar nee, toch niet. Het gaat echt niet voor minder dan de diepste binnenkant van de binnenkant. Het gaat om al die duistere plekken van ons leven waar we nog nooit geweest zijn, gewoon omdat we er het lef niet voor hebben. Het gaat om het licht van God, het vuur van God dat in ons hart brandt. De inzet is niet dat wij zo onbeschadigd mogelijk door het leven heen komen en de hemel bereiken, maar dat de Koning door ons heen zijn weg in deze wereld vindt, en de aarde bereikt met zijn majesteit. In 'In de Ban van de Ring', de beroemde trilogie van J.R.R. Tolkien, het meest bekend geworden in de verfilming van Peter Jackson, staat in het derde deel, 'De Terugkeer van de Koning', vermeld hoe de beslissende slag gestreden moet worden, in de velden van Pelenor. Er worden bevriende strijdmachten te hulp geroepen, de legers van Gondor, de mannen van Rohan, de Rohirrim. Degenen die de film gezien hebben, zullen de beelden nooit meer vergeten: op de pikdonkere bergen vlamt een vuur op, en dan weer een, en nog een. De vuren verplaatsen het signaal naar Gondor, een oproep tot de laatste strijd. De Koning komt.