Franz Ferdinand

Aartshertog Franz Ferdinand von Österreich-Este werd in 1898 de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger van zijn oom, keizer Franz-Joseph. Franz Ferdinand en zijn vrouw hertogin Sophie von Hohenberg werden op 28 juni 1914 doodgeschoten toen zij door Sarajevo reden. De dader, Gavrilo Princip, maakte deel uit van een komplot dat zes uit Servië afkomstige potentiële daders en meer dan 25 medeplichtigen omvatte. De Servische premier Pasic was op de hoogte. De regering had wapens en enige training geleverd en informeerde ook de Russische ambassadeur. Haar betrokkenheid kwam in 1941 aan het licht.

Franz Ferdinand had de moord op zijn vrouw en hemzelf kunnen voorkomen. Het was de tweede aanslag op het echtpaar van die dag, waarbij niet Sophie, maar Franz Ferdinand en een Oostenrijkse generaal de doelwitten waren. Rechtstreeks gevolg was de Eerste Wereldoorlog, die eind juli/begin augustus 1914 uitbrak en die aan 15 tot 17 miljoen mensen het leven heeft gekost. Bijna 100 jaar later komen bij Verdun botten van vermisten en explosieven nog steeds uit de grond.

Franz Ferdinand (1863) was een nadrukkelijke man, een van de rijkste Europeanen, en leidde een zeer contrastrijk leven. Hij was pacifist, maar doodde zeker 275.000 dieren. Hij maakte een wereldreis om te jagen, waartoe zijn oom een slagschip beschikbaar stelde. Hij bezocht ook Java, waar hij door het Nederlandse koloniale bestuur met veel egards werd ontvangen. In Haarlem kocht hij voor zijn slot in Tsjechië 10.000 rozen, waarbij hij en Sophie ook Boskoop en de Westlandse groentenveiling in Loosduinen bezochten.

Zijn huwelijk was een van de gelukkigste binnen de Habsburgmonarchie, maar omdat Sophie slechts een gravin was toen zij trouwde, werden beide, Sophie het meest, bij elke gelegenheid aan het hof op haast onnavolgbare wijze vernederd. Meest door afgunstige oudere en jongere aartshertoginnen met wie Franz Ferdinand niet had willen trouwen, omdat hij geen inteelt wilde. De journalist Harry Kuiper heeft de eerste Nederlandse biografie over Franz Ferdinand en zijn vrouw geschreven. Onder meer voerde hij gesprekken met twee achterkleindochters van het vermoorde echtpaar.